Witkowski red. Penney S. Piechowski M. Plopa M. Popek S. Pufal-Struzik I. Rataj M. Rembowski J. Renzulli J. Sternberg, Rimm S. Great Potential Press, Scottsdale, Arizona Robinson K. Tyszkowa red. Rodzina i dziecko.
Rodzina w czasach szybkich przemian. Tyszka red. Rostowski J. Panek, K. Wybrane zagadnienia. Rubacha K. Rzeszowski J. Salcher A. Sawicki K. Koncepcja Marthy C. Shuter-Dyson R.
II, Wyd. Sikorska M. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa Silverman D. Silverman L. Springer, New York Pfeiffer red. Psychoeducational Theory, Research, and Best Practices. Springer, Boston Simonton D. Sloane K. Sosniak L. Piotrowski red. Sternberg R. Stoeger H. Bartosz, M. Bednarska red. Geneza, przemiany, nowe znaczenia. II, Oficyna Wyd.
Subocz E. Subotnik R. Szlendak T. Filiciak i in. Szmidt K. Teoria i empiria. Sztompka P. Bogunia-Borowska red. Analiza socjologiczna. Naukowe Scholar, Warszawa Szumski G.
Tannenbaum A. Trela M. Strelau red. Tyszka Z. Tyszkowa M. Urry J. Szompka, M. Van Tassel-Baska J. Colangelo, G. Davis red. Pearson Education, New York PZWS, Warszawa Webb J. Great Potential Press, Scottsdale Weber Ch. Weissler K. Wiechnik R. Winner E. Basic Books, New York Ziegler A. Raport z badania IDI. Bielecka-Prus J. Jankowska M. Jankowski red. Diagnozy, problemy, wnioski modelowe. Jolly J. Kim R. Przemoc i strach w szkole baletowej. Mack N. Opracowanie tematyczne Kancelarii Senatu pt.
Porter L. Early Childhood to Adolescence. Projekt pt. Ustawa z dnia 19 marca r. Nr 56, poz. Ustawa z dnia 25 czerwca r. Ustawa z dnia 14 grudnia r. Nr , poz. Millions discover their favorite reads on issuu every month. Give your content the digital home it deserves. Get it to any device in seconds.
Publish for free today. Go explore. Albala-Bertrand, M. Grabowska, W. Lindsay, D. Zimbardo, op. Bruner, Poza dostarczone informacje. Studia z psychologii poznania, PWN, Warsaw , pp. Send by email. Whether Asia is exposed to nuclear conflict. We process personal data collected when visiting the website.
The function of obtaining information about users and their behavior is carried out by voluntarily entered information in forms and saving cookies in end devices. Data, including cookies, are used to provide services, improve the user experience and to analyze the traffic in accordance with the Privacy policy. Data are also collected and processed by Google Analytics tool more. Stwierdzenia dokonane przez psychologi spoeczn nie daj zatem wystarczajcego wgldu w podstawowe uwarunkowania szeroko rozumianego rozwoju spoecznego i w procesy tworzenia si struktur spoecznych.
Dla rozstrzygania tego rodzaju problemw niezbdna wydaje si z jednej strony perspektywa historyczna, z drugiej za - przyjcie podstawowego zaoenia o ekonomicznych uwarunkowaniach przemian spoecznych i egzystencji czowieka.
W pracy Czowiek - istota spoeczna sygnalizowane s wane problemy spoeczne, jednake ich analiza nie wykracza poza kategorie socjopsychologiczne. Rzecz nie w tym, aby psychologowie spoeczni, wypowiadajc si o zjawiskach socjopsychologicznych, posugiwali si jzykiem i metodami charakterystycznymi dla innych dyscyplin nauki, ale skoro ju podejmuj rozwaania na temat rde i mechanizmw przemian spoecznych, nie powinni pomija pozapsychologicznych aspektw i uwarunkowa tych przemian.
Elliot Aronson jest wnikliwym obserwatorem zdarze spoecznych i trafnie oddziela rzeczy wane od drugorzdnych, jednake, ograniczajc si do socjopsychologicznej perspektywy, traci czasami z pola widzenia bardziej podstawowe procesy, determinujce ycie spoeczne. Z pewnym. Parafrazujc wasny komentarz autora, moglibymy powiedzie, e patrzy on na otaczajcy go wiat przez okno domu, ktry w tym wiecie zosta wybudowany.
Podzikowania Na tytuowej stronie figuruje moje nazwisko jako jedynego autora tej ksiki. Z pewnoci jest prawd, e to ja napisaem wszystkie zawarte w niej sowa i wykonaem wikszo pracy mylowej przy ich produkowaniu. Jeli wic s w ksice jakie gupstwa, to pochodz one ode mnie, a jeli co, co przeczytasz na tych stronach, rozgniewa ci, to ja wanie jestem osob, ktr powiniene zwymyla. Jednoczenie chc wyzna, e nigdy nie robi niczego zupenie samodzielnie: wielu ludzi wnioso sw wiedz i swoje myli do mej fabryki sw, chciabym wic skorzysta z tej sposobnoci, aby podzikowa im za ich szczodr pomoc.
Szczegln pomoc okazay mi Vera Aronson i Ellen Berscheid. Starannie przejrzay rkopis, strona po stronie i wiersz po wierszu, czynic liczne uwagi i sugestie, ktre miay znaczny wpyw na ostateczny ksztat tej ksiki. Co wicej, ich entuzjazm dla caego przedsiwzicia by zaraliwy i pomaga mi wygrzebywa si z licznych nawrotw pisarskiej desperacji. Wielu ludzi wnioso do tej ksiki wartociowe idee i sugestie. Podzikowania nale si take paniom: Judy Hilton i Faye Gibson, ktre wielokrotnie przepisyway na maszynie rne wersje rkopisu, tak jakby naprawd sprawiao to im przyjemno, Lynowi Ellisorowi, ktry opracowywa cierpliwie noty bibliograficzne, oraz Williamowi Ickesowi, ktry sporzdzi indeksy.
Wiksz cz tej ksiki napisaem wwczas, gdy gociem w Orodku Badawczym Nauk Behawioralnych Center for Advanced Study in the Behavioral Sciences w Stanford w Kalifornii, i jestem gboko wdziczny personelowi tej wspaniaej instytucji za zapewnienie mi wolnego czasu oraz wszelkich udogodnie. Na koniec mio mi stwierdzi, e mj przyjaciel i mistrz, Leon Festinger, nie mia bezporednio do czynienia z tym rkopisem. Nigdy go nie przeczyta, i o ile wiem, nie wiedzia nawet, e nad nim pracuj.
Jest on jednak odpowiedzialny za powstanie tej ksiki. Mgbym powiedzie, e nauczy mnie wszystkiego, co wiem o psychologii spoecznej, lecz to byoby kamstwem. Nauczy on mnie czego znacznie bardziej wartociowego, a mianowicie - jak odkrywa rzeczy, o ktrych istnieniu nie wiedziaem ani ja, ani zapewne nikt inny. Dlaczego napisaem t ksik? W cigu tego roku udzielano mi wszelkiej pomocy i zachty, pozwolono mi robi wszystko, na co bym mia ochot, i zapewniono, e nie bd odpowiedzialny za nic przed nikim.
Tam wanie, na piknym wzgrzu, pooonym w odlegoci ok. Dlaczego przebywajc w tak piknej okolicy i tak blisko pokus San Francisco, zamknem si w czterech cianach i pisaem ksik? Nie dlatego chyba, abym by pomylony, i nie dlatego rwnie, e potrzebowaem pienidzy. Jeli istnia jaki konkretny powd, ktry skoni mnie do napisania tej ksiki, to jest nim zapewne fakt, e pewnego razu uderzyy mnie moje wasne sowa, wypowiedziane do duej grupy studentw II roku - e psychologia spoeczna jest nauk mod; sowa te sprawiy, e poczuem si nagle podobny do tchrza.
Postaram si to wyjani. My, psychologowie spoeczni, lubimy mwi, e psychologia spoeczna jest nauk mod - i rzeczywicie jest to moda nauka.
Oczywicie, ju co najmniej od czasw Arystotelesa wnikliwi obserwatorzy dzielili si interesujcymi spostrzeeniami i wysuwali fascynujce hipotezy w odniesieniu do zjawisk spoecznych, lecz owe spostrzeenia i hipotezy nie byy powanie i naukowo sprawdzane a do XX wieku. O ile mi wiadomo, pierwszy eksperyment z zakresu psychologii spoecznej przeprowadzi Triplett w r. Interesujce jest rwnie, e chocia Arystoteles jako pierwszy sformuowa ok.
Jednake z drugiej strony stwierdzenie, e psychologia spoeczna jest nauk mod, stanowi co w rodzaju wykrtu: jest to pewien sposb usprawiedliwiania si przed ludmi, aby nie oczekiwali od nas zbyt wiele. Moe to by zwaszcza z naszej strony sposb uchylania si od przyjcia odpowiedzialnoci w zakresie stosowania naszej wiedzy do rozwizywania problemw wiata, w ktrym yjemy, i nieodcznie zwizanego z tym ryzyka.
W tym sensie owiadczanie, e psychologia spoeczna jest nauk mod, moe by niedalekie od stwierdzenia, e nie jestemy jeszcze gotowi, aby powiedzie co wanego, uytecznego czy jeli czytelnik wybaczy mi posuenie si tym naduywanym sowem istotnego. Celem tej ksiki jest ukazanie bez osonek cho czyni to z pewnym niepokojem , jakie znaczenie mog mie badania z zakresu psychologii spoecznej w odniesieniu do niektrych problemw drczcych wspczesne spoeczestwo.
Wikszo danych omawianych w tym tomie oparto na wynikach eksperymentw, natomiast wikszo ilustracji i przykadw zaczerpnem z problemw spoecznych aktualnie wystpujcych w Stanach Zjednoczonych - takich, jak uprzedzenia, propaganda, wojna, alienacja, agresja, zamieszki i wstrzsy polityczne. Ta dwoisto odzwierciedla dwa moje osobiste przewiadczenia - przewiadczenia, ktre troskliwie pielgnuj.
Pierwsze - e metoda eksperymentalna jest najlepszym sposobem zrozumienia zoonego zjawiska. Jest truizmem w nauce stwierdzenie, e jedyna droga wiodca do prawdziwego poznania wiata polega na odtworzeniu go - innymi sowy, aby naprawd zrozumie, co powoduje co, nie - moemy ogranicza si do samej tylko obserwacji, lecz musimy wytworzy pierwsze co, jeli chcemy by pewni, e naprawd spowodowao ono drugie co.
Zgodnie z drugim moim przewiadczeniem, jedynym sposobem zdobycia pewnoci, e zwizki przyczynowe odkryte w laboratorium s prawdziwe, jest przeniesienie ich z laboratorium do wiata realnego. Tak wic, jako naukowiec, lubi pracowa w laboratorium; jednake jako obywatel lubi take mie okna, przez ktre mog wyjrze na wiat.
Okna, oczywicie, funkcjonuj w obu kierunkach: czsto hipotezy wyprowadzamy wanie z ycia codziennego. Najlepiej mona sprawdza te hipotezy U podstaw tego wszystkiego tkwi moje przekonanie, e psychologia spoeczna jest niezwykle wan nauk i e psychologowie spoeczni mog odegra znaczc rol w uczynieniu wiata miejscem bardziej nadajcym si do ycia. Istotnie, w bardziej podniosych momentach skonny jestem ywi w skrytoci przekonanie, i psychologowie spoeczni znajduj si w szczeglnie uprzywilejowanej pozycji pod wzgldem moliwoci wywierania gbokiego i korzystnego wpywu na nasze ycie, a to dziki coraz lepszemu poznawaniu i rozumieniu takich wanych zjawisk, jak konformizm, przekonywanie, uprzedzenia, mio i agresja.
Teraz, kiedy moje pielgnowane w skrytoci przekonanie przestao ju by tajemnic, mog tylko obieca, e nie bd stara si wciska go czytelnikowi na dalszych stronicach ksiki. Przeciwnie, czytelnikowi pozostawi rozstrzygnicie, po przestudiowaniu tego tomu, czy psychologowie spoeczni odkryli lub mog kiedykolwiek odkry co uytecznego - nie mwic ju o czym niezwykle wanym.
Nie jest to gruby tom - i nie jest takim celowo. Ksika ta jest pomylana jako krtkie wprowadzenie do wiata psychologii spoecznej, nie za jako encyklopedyczny katalog bada i teorii. Poniewa zdecydowaem, i nie bdzie nazbyt obszerna, musiaem dokonywa selekcji. Tak wic pewnych tradycyjnych tematw postanowiem w ogle nie uwzgldnia, a ponadto nie wchodziem zbyt drobiazgowo w te tematy, ktre zdecydowaem si omwi.
Z tego powodu ksika bya trudna do napisania. Musiaem by w niej bardziej komentatorem ni sprawozdawc. Na przykad wielu sporw nie opisaem w caej ich rozcigoci, lecz wyraaem raczej swoj wasn o nich opini. Dokonaem oceny mam nadziej - w sposb uczciwy tego, co najwierniej obrazuje stan: rozwaanej gazi wiedzy w r. Decyzj tak podjem z myl o studentach - dla nich bowiem napisana zostaa ta ksika, nie za dla moich kolegw. Jeli przez 15 lat prowadzenia wykadw nie nauczyem si niczego innego, to w kadym razie nauczyem si tego, e chocia Studenci pytaj nas, ktra godzina, a my na to pokazujemy im map przedstawiajc rne strefy czasu na caym wiecie, zapoznajemy ich z histori pomiaru czasu od wynalezienia zegara sonecznego do supernowoczesnych urzdze pomiarowych accutron Bulova , wreszcie opisujemy szczegowo budow zegarka narcznego.
Zanim skoczymy, znika ju cae ich zainteresowanie pytaniem. Nie ma nic bezpieczniejszego od przedstawienia wszystkich stron wszelkich zagadnie, lecz niewiele jest rzeczy nudniejszych. Chocia wic omawiaem zagadnienia kontrowersyjne, nie wahaem si wyciga wnioskw.
Krtko mwic, staraem si by zwizym, nie bdc stronniczym, i prbowaem przedstawi zoone zagadnienia prosto i jasno, bez nadmiernych jednak uproszcze. Tylko czytelnik moe rozstrzygn, w jakiej mierze udao si mi osign kady z tych celw.
O ile nam wiadomo, Arystoteles jako pierwszy sformuowa podstawowe zasady spoecznego oddziaywania i przekonywania. Chocia z pewnoci jest prawd, e czowiek jest istot spoeczn, to samo dotyczy przecie mnstwa innych zwierzt, od mrwek i pszcz a do rnych gatunkw map.
Co wic oznacza stwierdzenie, e czowiek jest istot spoeczn? Przypatrzmy si kilku konkretnym przykadom. Student imieniem Sam i jego czterej koledzy ogldaj w telewizji kandydata na prezydenta, wygaszajcego przemwienie wyborcze. Kandydat ten, wywar na Samie korzystne wraenie; ze wzgldu na sw szczero podoba mu si bardziej ni kandydat przeciwnej partii. Po skoczeniu przemwienia jeden z kolegw stwierdza, e zrazi si do tego kandydata - uwaa go za penego faszu i zakamania i woli jego rywala.
Wszyscy pozostali koledzy chtnie przyznaj mu racj. Sam wyglda na zaskoczonego i troch zaniepokojonego. W kocu mamrocze do swych znajomych: Sdz, e nie okaza si on tak szczery, jak mona si byo po nim spodziewa. Jest to angielski odpowiednik terminu wystpujcego w dzieach Arystotelesa.
Biorc pod uwag gboko humanistyczn tre ksiki Aronsona, jego sposb mylenia o czowieku, trafniejsze wydaje si okrelenie istota spoeczna przyp. W II klasie szkoy, podstawowej nauczycielka pyta: Ile to bdzie - sze doda dziewi doda cztery doda jedenacie? Dziewczynka w trzecim rzdzie zastanawia si nad pytaniem przez kilka sekund, waha si, podnosi niezdecydowanie rk, a wezwana do odpowiedzi mwi niepewnie: Trzydzieci?
Nauczycielka potakuje, umiecha si do niej, mwi: Bardzo dobrze, Peggy i przykleja jej zot gwiazd na czole. Nastpnie pyta klas: Ile to bdzie - siedem doda cztery doda osiem doda trzy doda dziesi? Nie czekajc ani chwili, Peggy zrywa si z miejsca i woa: Trzydzieci dwa!.
Czteroletni chopczyk dosta na urodziny bbenek. Pobawi si nim przez kilka minut, po czym odoy zabawk na bok i przez kilka tygodni nie zwraca wcale na ni uwagi.
Pewnego dnia przyszed w odwiedziny kolega i wzi bbenek, chcc si nim pobawi. Nagle may waciciel wyrywa bbenek z rk swego kolegi i zaczyna bbni zapamitale, tak jakby to zawsze bya jego ulubiona zabawka. Dziesicioletni chopiec co dzie pochania dwa talerze patkw owsianych, poniewa na ich opakowaniu mistrz olimpijski w dziesicioboju zachwala ten produkt, informujc, e swoje sukcesy sportowe zawdzicza po czci spoywaniu owsianki tej wanie marki.
Mary skoczya wanie 9 lat. Na urodziny dostaa w prezencie Zosi Gosposi komplet przyborw do pieczenia i gotowania wraz z wasn ma kuchenk. Rodzice Mary wybrali ten prezent, poniewa dziewczynka zdaje si bardzo interesowa sprawami kulinarnymi i zawsze pomaga mamie nakrywa do stou, przygotowywa posiki i sprzta mieszkanie. Czy to nie cudowne - powiedzia ojciec Mary - e ona, majc 9 lat, interesuje si ju prowadzeniem domu?
Mae dziewczynki musz chyba mie gospodarowanie zaprogramowane w swych genach. Ci zwolennicy ruchu wyzwolenia kobiet sami nie wiedz, co mwi. Po tragedii, jaka wydarzya si w r. Kady, kto na ulicach miasta takiego jak Kent pojawia si z dugimi wosami, w brudnej odziey lub boso, zasuguje na to, eby go zastrzelono. Gospodyni domowa, ktra przez cae swoje ycie mieszka w maym miasteczku w Montanie, nigdy nie miaa adnej stycznoci z prawdziwymi, ywymi Murzynami, ale wie, e s oni niezaradni, leniwi i rozpustni.
George Woods jest Murzynem. Gdy przed trzydziestu kilku laty mieszkalimy obaj w pewnej miejscowoci w stanie Massachusetts, uwaa on siebie za kolorowego chopca, za kogo gorszego od swych biaych kolegw. Byo wiele powodw takiego samopoczucia. Fakt, e biaa spoeczno traktowaa Georgea jako gorszego, mia oczywicie bezporedni wpyw na chopca; poza tym szereg innych czynnikw oddziaywao na niego w sposb bardziej poredni.
W tym czasie George, gdy chcia si rozerwa, mg wczy radio i sucha Amosa i Andyego; w suchowisku tym doroli Murzyni byli przedstawiani jako naiwne dzieci, gupie, leniwe i niepimienne, cho do sprytne - w sumie niezbyt rnice si od zaprzyjanionych zwierzt domowych.
Role Murzynw grali, oczywicie, biali aktorzy. W kinie George mg zobaczy tylko stereotypowych kolorowych ludzi, zwykle szoferw lub sucych. Typowa fabua filmw bya nastpujca: Kolorowy czowiek towarzyszy biaemu bohaterowi w nawiedzanym przez duchy domu, gdzie sysz dziwne i zowieszcze odgosy.
Kamera pokazuje zblienie twarzy kolorowego; oczy z przeraenia wychodz mu na wierzch, krzyczy: O moje nogi, ratujcie mnie! Moemy tylko domyla si, co czu George, gdy oglda te filmy w towarzystwie swych biaych kolegw. Wikszo dorosych znajomych Georgea byli to Murzyni ktrzy znali swoje miejsce. Byli oni unieni wobec biaych, uywali patentowanych rodkw przeciw krceniu si wosw aby by mniej podobnymi do Murzynw i niewiele dbali o swe afrykaskie dziedzictwo. Ideaem byo by biaym, lecz cel ten by, oczywicie, nieosigalny.
Bybym zdziwiony, gdyby taki klimat nie spowodowa u Georgea obnienia oceny samego siebie, poniewa takie zmiany w obrazie wasnej osoby nie s czym nietypowym.
Jak wykazay synne badania nad dziemi murzyskimi przeprowadzone w latach czterdziestych przez Kennetha i Mamie Clarkw, ju w wieku trzech lat wiele z tych dzieci nauczyo si uwaa, i s one gorsze od swych biaych rwienikw. Spoeczestwo oddziauje na dzieci Georgea w sposb zupenie odmienny ni kiedy na niego samego. Aczkolwiek sytuacja rzeczywicie ulega zmianie, to jednak nie powinnimy ywi bogiego przekonania, e zmienia si ona zawsze w kierunku wikszego humanitaryzmu. W czasie wojny domowej w Hiszpanii, 30 sierpnia r.
Byo kilka ofiar, lecz nikt nie zosta zabity. Wiadomo, e gsto zaludnione miasto zostao zaatakowane z powietrza, wstrzsna wiatem do gbi. Artykuy wstpne w gazetach na caym wiecie daway wyraz powszechnej zgrozie i oburzeniu obywateli. Zaledwie 9 lat pniej amerykaskie samoloty zrzuciy bomby atomowe na Hiroszim i Nagasaki.
Ponad sto tysicy ludzi zostao zabitych, a niezliczone tysice odniosy cikie obraenia. Najwyraniej w cigu tych dziewiciu lat zdarzyo si co, co wpyno na opini publiczn. Definicja Co to jest psychologia spoeczna? Istnieje tyle definicji psychologii spoecznej, e ich liczba dorwnuje niemal liczbie psychologw spoecznych.
Zamiast przytacza niektre z tych definicji, lepiej moe okreli t dziedzin nauki, przedstawiajc jej przedmiot. Wszystkie przykady podane na poprzednich stronach ilustruj wanie sytuacje, ktrymi zajmuje si psychologia spoeczna. Chocia sytuacje te s bardzo rnorodne, to jednak we wszystkich wystpuje jeden wsplny czynnik: oddziaywanie spoeczne. Opinia Nagrody przydzielane przez nauczycielk wpyny na szybko i intensywno reakcji Peggy w klasie szkolnej.
Jak si wydaje, bbenek sta si bardziej atrakcyjny dla czterolatka wskutek niezamierzonego wpywu, jaki na dziecko wywaro zainteresowanie t zabawk ze strony kolegi. Z drugiej strony, wpyw mistrza olimpijskiego na chopca spoywajcego patki owsiane nie by bynajmniej niezamierzony; przeciwnie, by celowo zaplanowany, aby chopiec namawia sw matk do kupowania patkw tej wanie marki.
Gospodyni domowa. W jaki waciwie sposb nauczycielka szkoy redniej z Kent w stanie Ohio dosza do przekonania, e niewinni ludzie zasuyli na mier - oto pytanie fascynujce i przeraajco aktualne; tymczasem powiedzmy po prostu, e na przekonanie to niemal na pewno wpyn jej wasny, poredni udzia w tragicznych wydarzeniach na uniwersytecie. Nie jest wykluczone, e skonno do prowadzenia gospodarstwa domowego jest zgodnie ze sowami ojca Mary - cech genetyczn; jest jednak znacznie bardziej prawdopodobne, e od lat niemowlcych nagradzano Mary i zachcano j za kadym razem, gdy wyraaa zainteresowanie takimi kobiecymi sprawami, jak gotowanie, szycie, bawienie si lalkami - w wikszym stopniu ni gdyby przejawiaa zainteresowanie pik non, boksem czy chemi.
Mona rwnie przypuszcza, e gdyby braciszek Mary wykaza zainteresowanie gospodarstwem domowym, nie otrzymaby on Zosi Gosposi na swoje urodziny. Ponadto, podobnie jak w przypadku maego Georgea Woodsa, ktry czu si gorszy od swych rwienikw, obraz siebie samej mg zosta uksztatowany u Mary przez rodki masowego przekazu, pokazujce zwykle kobiety w rolach, do ktrych wypeniania zachcane s one w naszym krgu kulturowym - a wic w rolach gospody domowych, sekretarek, pielgniarek, nauczycielek; rodki masowego przekazu rzadko przedstawiaj kobiety w roli biochemiczek, profesorw wyszych uczelni czy dyrektorw przedsibiorstw.
Jeli porwnamy maego Georgea Woodsa z jego dziemi, W obrazowy sposb ilustruj to opinie Amerykanw o uyciu bomby atomowej w roku. Kluczowym pojciem, jakie rozwaalimy w poprzednim paragrafie, jest wpyw spoeczny. Posuy te ono do sformuowania naszej roboczej definicji psychologii spoecznej: przedmiotem tej nauki jest wpyw, jaki wywieraj ludzie na pogldy i zachowanie innych ludzi W sprawie ujmowania przedmiotu psychologii spoecznej por. Posugujc si t definicj, bdziemy si starali zrozumie wiele zjawisk opisanych w poprzednich przykadach.
W jaki sposb inni ludzie wywieraj wpyw na dan osob? Dlaczego akceptuje ona ten wpyw - czyli, inaczej mwic, co jej to daje? Jakie czynniki zwikszaj lub zmniejszaj efektywno wpywu spoecznego?
Czy taki wpyw ma trway skutek, czy te tylko przemijajcy? Jakie czynniki zwikszaj lub zmniejszaj trwao skutkw wpywu spoecznego? Czy te same zasady mona stosowa zarwno do postaw nauczycielki szkoy redniej w Kent w stanie Ohio, jak i do atrakcyjnoci zabawek dla maych dzieci?
Jak to si dzieje, e czowiek zaczyna lubi drugiego czowieka? Czy te same procesy zachodz wwczas, gdy zaczyna on lubi swj nowy wz sportowy lub pewn odmian patkw owsianych? W jaki sposb u czowieka powstaj uprzedzenia wobec jakiej grupy etnicznej lub rasowej?
Czy dzieje si to analogicznie jak w przypadku powstania sympatii, tylko na odwrt, czy te wchodzi tu w gr zupenie inny zesp procesw psychicznych? Wikszo ludzi interesuje si zagadnieniami tego rodzaju; tak wic wikszo ludzi jest w pewnym sensie psychologami spoecznymi. Poniewa wikszo z nas spdza wiele czasu na kontaktach z innymi ludmi - my oddziaujemy na nich, oni wpywaj na nas, raduj nas, miesz i zoszcz - jest rzecz naturaln, e tworzymy hipotezy dotyczce zachowa spoecznych.
Aczkolwiek wikszo psychologw spoecznychamatorw sprawdza swoje hipotezy dla wasnej satysfakcji, jednake testom tym brak Czsto wyniki badania naukowego s identyczne z tym co wie wikszo ludzi.
Nic w tym dziwnego - wiedza potoczna zwykle oparta jest na wnikliwej obserwacji, ktra wytrzymaa prb czasu. Chocia na przykad rozsdne wydaje si przypuszczenie, e ludzie, ktrym grozi si powan kar za pewien sposb zachowania si, mog w kocu nauczy si gardzi tym zachowaniem, to jednak, gdy zagadnienie zbadano w sposb naukowy, okazao si, i jest akurat odwrotnie: u ludzi, ktrym grozi umiarkowana kara, wytwarza si niech do zakazanego zachowania, natomiast ludzie zagroeni surow kar wykazuj nawet niewielki wzrost pozytywnego nastawienia wobec zakazanego zachowania.
Podobnie wikszo z nas, na podstawie wasnego dowiadczenia, przypuszczaaby, e gdybymy przypadkiem posyszeli, i kto mwi o nas mie rzeczy, nie wiedzc o naszej obecnoci, to skonni bylibymy lubi t osob. Jak si okazuje, jest to prawda. Lecz jest rwnie prawd, e skonni jestemy lubi t osob jeszcze bardziej, jeli niektre z podsuchanych uwag o nas nie s bynajmniej mie. O zjawiskach tych powiemy dokadniej w dalszych rozdziaach. W swym deniu do zrozumienia zachowania spoecznego ludzi zawodowy psycholog spoeczny ma du przewag nad wikszoci psychologw-amatorw.
Chocia, podobnie jak amator, zaczyna on zwykle od dokadnej obserwacji, to jednak moe wyj daleko poza ni. Nie musi czeka na wystpienie pewnych sytuacji, aby mc zaobserwowa, jak ludzie reaguj; w rzeczy samej moe on powodowa powstawanie tych sytuacji. Tak wic moe przeprowadzi eksperyment, w ktrym wielu ludzi zostaje poddanych oddziaywaniu okrelonych warunkw takich jak np. Ponadto moe on to zrobi w sytuacjach, w ktrych wszystkie czynniki mona utrzymywa bez zmiany, z wyjtkiem Moe zatem wyciga wnioski na podstawie danych znacznie dokadniejszych i bardziej licznych ni dane dostpne dla psychologa spoecznego-amatora, ktry musi opiera si na obserwacjach zdarze zachodzcych przypadkowo i w zoonych okolicznociach.
Niemal wszystkie dane przedstawione w tej ksice oparte s na eksperymentalnym materiale dowodowym. Z tego wzgldu wane jest, aby czytelnik rozumia, na czym polega eksperyment w psychologii spoecznej, i aby zdawa sobie spraw z zalet, wad, problemw etycznych, ekscytacji, kopotw i zmartwie zwizanych z tego rodzaju przedsiwziciem.
Aczkolwiek zrozumienie metody eksperymentalnej jest wane, to nie jest. Dlatego te rozdzia Psychologia spoeczna jako nauka zamyka t ksik. Czytelnik moe przestudiowa ten rozdzia obecnie, przed przystpieniem do dalszej lektury jeli woli zapozna si z problemami technicznymi przed zagbieniem si w materia merytoryczny , lub te moe go przeczyta w kadym momencie zapoznawania si z niniejsz ksik, gdy tylko problemy te wzbudz jego zainteresowanie.
Ludzie, ktrzy postpuj anormalnie, niekoniecznie musz by szalecami Psycholog spoeczny bada sytuacje spoeczne, ktre wpywaj na zachowanie si ludzi. Niekiedy te naturalne sytuacje wytwarzaj nacisk tak wielki, e pod jego wpywem ludzie zachowuj si w sposb, ktry atwo mona sklasyfikowa jako anormalny.
Gdy mwi ludzie, mam na myli bardzo wielk liczb ludzi. Znacznie bardziej poyteczne bdzie podjcie prby zrozumienia natury sytuacji i procesw, ktre wywoay to zachowanie. Prowadzi nas to do pierwszego prawa Aronsona: Ludzie, ktrzy postpuj anormalnie, niekoniecznie musz by szalecami. Wg terminologii psychiatrycznej, psychoza to zesp procesw chorobowych szczeglnie powanych, obejmujcych rne sfery funkcjonowania czowieka przyp.
Wemy jako przykad nauczycielk ze stanu Ohio, ktra stwierdzia, e czworo studentw uniwersytetu stanowego w Kent zasuyo na mier. Nie sdz, aby bya ona osamotniona w tym przekonaniu; a chocia wszyscy ludzie, ktrzy wyznaj taki pogld, mog by psychotykami, powanie w to wtpi i wtpi take, czy sklasyfikowanie ich w ten sposb przyczyni si w jakim stopniu do wzbogacenia naszej wiedzy. Po tragicznych wydarzeniach w Kent rozesza si pogoska, e zabite dziewczta byy w ciy - a ponadto wszyscy czworo byli brudni i tak zawszawieni, e personel kostnicy nie mg opanowa mdoci przy ogldzinach zwok.
Oczywicie, pogoski te byy cakowicie faszywe, jednake - jak podaje James Michener - szerzyy si one lotem byskawicy. Czy wszyscy ludzie, ktrzy wierzyli w te pogoski i je rozpowszechniali, byli szaleni? Na dalszych stronach tej ksiki rozpatrzymy procesy prowadzce do zachowa tego rodzaju - procesy, na ktre w wikszoci okazujemy si podatni w odpowiednich warunkach spoeczno-psychologicznych.
Ellen Berscheid zaobserwowaa, e ludzie skonni s wyjania nieprzyjemne zachowania w ten sposb, e postpujcego tak czowieka obdarzaj jak etykietk szaleniec, sadysta itd. Dziki temu nie musimy ju troszczy si o jego zachowanie, poniewa nie ma ono nic wsplnego z zachowaniem porzdnych ludzi.
Wedug Berscheid, niebezpieczestwo tego typu mylenia polega na tym, e czyni nas skonnymi do nadmiernej pewnoci siebie, jeli chodzi o nasz wasn podatno na naciski sytuacyjne wywoujce nieprzyjemne. Oczywicie, nie chc przez to powiedzie, e psychoza nie istnieje, ani te, e psychotykw nie powinno si kierowa do zakadw leczniczych.
Nie twierdz rwnie, e wszyscy ludzie s tacy sami i e reaguj w rwnie zwariowany sposb na te same intensywne naciski spoeczne. Stwierdzam natomiast raz jeszcze, e pewne zmienne sytuacyjne mog spowodowa, i dua cz spord nas - normalnych osb dorosych bdzie si zachowywa w sposb bardzo niesympatyczny. Jest spraw najwyszej wagi, abymy starali si zrozumie te czynniki i procesy, ktre prowadz do nieprzyjemnych zachowa.
Moe tu si przyda pewien przykad. Wyobramy sobie wizienie. Pomylmy o stranikach wiziennych. Jacy oni s? Jest prawdopodobne, e wikszo ludzi wyobrazi sobie stranikw wiziennych jako ludzi twardych, gruboskrnych i niezych. Niektrzy mogliby nawet uzna ich za osobnikw okrutnych, o skonnociach tyraskich i sadystycznych. Ci, ktrzy przyjmuj tego rodzaju dyspozycyjny pogld na wiat, mogliby wskazywa, e ludzie zostaj stranikami wanie po to, aby mie sposobno wyadowywa swe okruciestwa wzgldnie bezkarnie.
A teraz wyobramy sobie winiw. Wszystko jedno, jakie specyficzne obrazy znajduj si w naszych umysach, istotne jest natomiast to, e takie obrazy w ogle istniej - i e wikszo z nas ywi przekonanie, i winiowie i stranicy zupenie rni si od nas samych pod wzgldem cech charakteru i osobowoci.
Moe to by prawd, lecz nie bdmy zbyt pewni. Philip Zimbardo przeprowadzi dramatyczny eksperyment, tworzc namiastk wizienia w podziemiach Wydziau Psychologii Uniwersytetu w Stanford: W tym wizieniu umieci on grup normalnych, dojrzaych, zrwnowaonych, inteligentnych modych ludzi. Rzucajc monet, Zimbardo mianowa poow z nich stranikami, a poow winiami, po czym przebywali oni Pozwlmy, aby Zimbardo opowiedzia nam o tym wasnymi sowami. Po upywie zaledwie szeciu dni musielimy zlikwidowa nasze niby-wizienie, gdy to, co ujrzelimy, byo przeraajce.
Nie byo ju jasne ani dla nas, ani dla wikszoci badanych, gdzie jeszcze s oni sob, a gdzie zaczynaj si ich role. Wikszo istotnie staa si winiami lub stranikami, niezdolnymi ju do wyranego rozrnienia midzy odgrywan rol a samym sob.
Wystpiy dramatyczne zmiany w prawie kadym aspekcie ich zachowania, mylenia i odczuwania. W czasie krtszym ni tydzie dowiadczenia zwizane z pobytem w wizieniu przekreliy tymczasem , to, czego badani nauczyli si przez cae ycie; wartoci ludzkie ulegy zawieszeniu, obraz samego siebie zosta podwaony, ujawnia si najbrzydsza, najnikczemniejsza, patologiczna strona natury ludzkiej.
Bylimy wstrznici, gdy widzielimy, e niektrzy chopcy stranicy traktuj pozostaych jak ndzne zwierzta, znajdujc przyjemno w okruciestwie, podczas gdy inni chopcy winiowie stali si sualczymi, odczowieczonymi robotami, mylcymi jedynie o ucieczce, o swym wasnym, indywidualnym przetrwaniu i o swej wzrastajcej nienawici do stranikw.
Rozdzia 2. James Thurer uchwyci atmosfer pewnego rodzaju konformizmu w nastpujcym opisie: Nagle kto zacz biec. Moe po prostu przypomnia sobie w tym momencie, e umwi si na spotkanie z on, i stwierdzi, e jest straszliwie pno. Cokolwiek by to byo, czowiek ten bieg ulic Szerok w kierunku wschodnim prwdopodobnie do restauracji Maranor, ulubionego miejsca spotka mw ze swymi onami. Kto inny, prawdopodobnie gazeciarz w dobrym humorze, te zacz biec. Nastpny mczyzna, zaywny dentelmen z teczk, puci si kusem.
Nie mino 10 minut, a bieg ju kady, kto znajdowa si na ulicy Wysokiej, od dworca a do gmachu sdu. Gony pomruk stopniowo krystalizowa si w przeraajce sowo: Tama!. Tama przerwana! W jzyku polskim sowo konformizm ma wyranie pejoratywne zabarwienie, oznaczajc ulego i podporzdkowanie w celu uzyskania osobistych korzyci, przy rezygnacji z wartoci pozaosobistych. Ze wzgldu na powszechne wystpowanie terminu konformizm w psychologii spoecznej i wprowadzone przez autora wyjanienia, zdecydowalimy w tumaczeniu polskim utrzyma sowo konformizm przyp.
Strach zosta wyraony sowami przez staruszk w czarnej sukni, przez policjanta na skrzyowaniu ulic lub przez maego chopca: nikt nie wiedzia, kto pierwszy wyrzek to zdanie, zreszt nie miao to teraz istotnego znaczenia.
Dwa tysice ludzi biego w panicznej ucieczce. Uciekajmy na wschd! Zrywa si krzyk - na wschd, aby dalej od rzeki, na wschd, w bezpieczne miejsce. Wysoka, chuda niewiasta o surowych oczach i energicznym podbrdku przebiega obok mnie rodkiem jezdni.
Nie miaem jeszcze pewnoci, o co chodzi, mimo wszystkich rozlegajcych si okrzykw. Zrwnaem si z t niewiast nie bez wysiku, bo cho zbliaa si do szedziesitki, to jednak biega piknym, swobodnym stylem i zdawaa si by w doskonalej formie.
Co si stao? Rzucia na mnie szybkie spojrzenie, po czym znw przeniosa wzrok ku przodowi, zwikszajc jeszcze troch tempo. Nie pytaj mnie, zapytaj Boga! Ten fragment opowiadania Thurbera, chocia ma charakter komiczny, jest doskona ilustracj ludzkiego konformizmu. Jedna czy dwie osoby zaczynaj biec, majc po temu swe powody; wkrtce biegn wszyscy. Poniewa biegn inni. W opowiadaniu Thurbera, w momencie gdy biegncy ludzie zdali sobie spraw, e tama mimo wszystko nie ustpia, czuli si do gupio.
Jednake, o ile gupiej by si czuli, gdyby nie dostosowali si do innych, a tama rzeczywicie zostaa zerwana? Czy konformizm jest dobry, czy zy? Pytanie to w swym najprostszym sensie jest absurdalne. Sowa jednak przenosz take znaczenie oceniajc - tak wic okreli kogo jako indywidualist czy nonkonformist, to dziki konotacjom tyle samo, co nazwa go kim dobrym: okrelenie to wywouje obraz synnego pioniera amerykaskiego z okresu zdobywania Dzikiego Zachodu - Daniela Boonea, stojcego na szczycie grskim ze strzelb przewieszon przez rami, z rozwianymi na wietrze wosami, na tle zachodzcego soca.
Nazwa natomiast kogo konformist rwna si niemal okreleniu go jako czowieka nieodpowiedniego: sowo to wywouje obraz szeregu urzdnikw z Madison Avenue; w szarych flanelowych garniturach, w paskich kapeluszach, z czarnymi walizeczkami w rku, wygldajcych tak, jakby zostali stworzeni wedug jednego szablonu, i deklamujcych jednoczenie ten sam patriotyczny wierszyk.
Moemy jednak posuy si synonimami, ktre przekazuj cakiem inne obrazy. Zamiast indywidualista czy nonkonformista moemy powiedzie dewiant, zamiast za konformista - dobry czonek zespou. Sowo dewiant nie wywouje jako obrazu Daniela Boonea na szczycie grskim, a okrelenie dobry czonek zespou wcale nie przywodzi na myl szablonowego urzdnika z Madison Avenue.
Na przykad jednym z wielkich bestsellerw lat pidziesitych bya ksika Johna F. Kennedyego pt. Profiles in Courage Wizerunki odwanych , w ktrej autor chwali rnych politykw za odwag, jak wykazali opierajc si silnym naciskom i odmawiajc podporzdkowania si.
Innymi sowy, Kennedy wysawia ludzi, ktrzy nie chcieli by dobrymi czonkami zespou, ktrzy nie zgadzali si gosowa lub dziaa zgodnie z oczekiwaniami ich partii lub wyborcw. Chocia ich postpowanie po wielu latach zasuyo sobie na pochwa Kennedyego, to jednak bezporednie reakcje ich kolegw nie byy bynajmniej pozytywne.
Nonkonformista, po upywie duszego czasu od swego nonkonformistycznego czynu, moe zbiera pochway historykw lub sta si boyszczem literatury i filmu, lecz doranie nie cieszy si zazwyczaj powaaniem tych, do ktrych wymaga nie chce si zastosowa. Obserwacja ta znalaza potwierdzenie w wielu eksperymentach z zakresu psychologii spoecznej, a zwaszcza w eksperymencie przeprowadzonym przez Stanleya Schachtera, w ktrym brao udzia kilka grup studentw.
Kada grupa zbieraa si dla przedyskutowania historii przypadku nieletniego przestpcy - Johnyego Rocco, ktr kady z czonkw grupy dostawa uprzednio do przeczytania.
Po przeczytaniu materiaw polecano kadej grupie przedyskutowa je i zaleci sposb postpowania wobec Johnyego, przy zastosowaniu skali od traktowania bardzo agodnego do bardzo surowego.
W skad typowej grupy wchodzio ok. Kady z pomocnikw odgrywa jedn z trzech rl, starannie wyuczonych zawczasu: osoby modalnej, ktra zajmowaa stanowisko zgodne z przecitnym stanowiskiem prawdziwych studentw; dewianta, ktry zajmowa stanowisko diametralnie przeciwne w stosunku do oglnej orientacji Wyniki wykazay wyranie, e osob najbardziej lubian bya osoba modalna, ktra stosowaa si do norm grupy; najmniej lubiany by dewiant.
Tak wic dane te wskazuj, e establishment, czyli grupa modalna, skonny jest bardziej lubi konformistw ni nonkonformistw. Podajc te wyniki, nie zamierzamy sugerowa, e konformizm zawsze peni funkcje adaptacyjne, nonkonformizm za zawsze prowadzi do niepomylnych nastpstw. Oczywicie, istniej sytuacje, w ktrych konformizm jest wysoce podany, a nonkonformizm mgby doprowadzi do prawdziwej katastrofy. Przypumy na przykad, e nagle doszedem do wniosku, i znudzio mi si by konformist.
Wobec tego wskakuj do swego samochodu i zaczynam pdzi lew stron jezdni, aby zademonstrowa swj bezkompromisowy indywidualizm zachowanie takie byoby niezbyt adaptacyjne ani niezbyt uczciwe wzgldem ciebie, jeli wypado ci jecha naprzeciw mnie w stylu konformistycznym t sam ulic.
0コメント